Bé bị bàn chân bẹt có sao không? Đây là câu hỏi khiến nhiều bậc cha mẹ lo lắng khi thấy con đi chân bẹt, bước đi lạch bạch hoặc dễ vấp ngã. Bàn chân bẹt là tình trạng mất vòm cong sinh lý ở lòng bàn chân – một yếu tố quan trọng giúp trẻ giữ thăng bằng và di chuyển linh hoạt. Tưởng như vô hại, nhưng nếu không phát hiện và can thiệp sớm, bàn chân bẹt có thể gây đau nhức, ảnh hưởng đến dáng đi, cột sống và cả sự phát triển thể chất của trẻ. Vậy làm sao để nhận biết, điều trị và hỗ trợ trẻ đúng cách ngay từ khi còn nhỏ? Bài viết dưới đây sẽ giúp ba mẹ hiểu rõ hơn về bàn chân bẹt ở trẻ nhỏ – từ biểu hiện đến hướng điều chỉnh tại nhà.
Tìm hiểu về bàn chân bẹt ở trẻ nhỏ
Bàn chân bẹt là một hiện tượng thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong giai đoạn từ 2 đến 6 tuổi, khi cấu trúc cơ xương còn đang phát triển. Trong nhiều trường hợp, đây là hiện tượng sinh lý tạm thời do vòm chân chưa hình thành rõ ràng.
Tuy nhiên, không ít phụ huynh lo lắng rằng tình trạng này có thể ảnh hưởng đến khả năng đi lại, chơi thể thao hoặc phát triển xương khớp của trẻ sau này. Những câu hỏi như: “Bé bị bàn chân bẹt có sao không?”, “Có cần can thiệp sớm không?” thường được đặt ra khi trẻ bắt đầu đi đứng với dáng đi bất thường hoặc than đau chân.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giúp bạn:
- Hiểu rõ bàn chân bẹt là gì và vì sao lại xảy ra.
- Phân biệt giữa bàn chân bẹt sinh lý và bệnh lý.
- Tìm hiểu tác động lâu dài của bàn chân bẹt nếu không được điều trị.
- Gợi ý các phương pháp chẩn đoán và can thiệp sớm, nhằm hỗ trợ trẻ phát triển vận động khỏe mạnh.
Bàn chân bẹt là gì?
Bàn chân bẹt (flat feet hay pes planus) là tình trạng vòm chân – phần cong tự nhiên ở giữa bàn chân – không được hình thành hoặc phát triển không đầy đủ. Khi trẻ đứng lên, toàn bộ lòng bàn chân chạm hoàn toàn vào mặt đất, không còn khe cong giữa lòng chân và mặt sàn.
Có hai dạng chính:
Bàn chân bẹt sinh lý:
- Xuất hiện ở trẻ dưới 6 tuổi do mô mềm ở vòm chân còn lỏng lẻo.
- Thường không gây đau và có thể cải thiện tự nhiên khi trẻ lớn lên.
Bàn chân bẹt bệnh lý:
- Có thể đi kèm đau chân, mỏi chân, hoặc biến dạng tư thế chân – đầu gối.
- Cần được đánh giá y khoa, vì nếu để kéo dài có thể gây ảnh hưởng chức năng vận động và tư thế.
Lưu ý: Không phải tất cả các trường hợp bàn chân bẹt đều cần điều trị, nhưng việc theo dõi và phát hiện sớm sẽ giúp phòng ngừa rối loạn chức năng vận động ở trẻ.
Nguyên nhân gây bàn chân bẹt ở trẻ
Bàn chân bẹt ở trẻ em có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau, từ yếu tố bẩm sinh đến tác động từ môi trường sống và thói quen sinh hoạt hằng ngày. Hiểu rõ nguyên nhân giúp phụ huynh có định hướng phù hợp trong việc phòng ngừa và điều trị cho trẻ.
Yếu tố di truyền
- Trẻ có cha mẹ hoặc người thân bị bàn chân bẹt có nguy cơ cao hơn mắc tình trạng này.
- Di truyền ảnh hưởng đến cấu trúc xương, khớp và mô liên kết, có thể làm vòm chân kém phát triển hoặc dễ sụp xuống theo thời gian.
Thói quen đi lại và sử dụng giày dép
Giày dép không có phần nâng đỡ vòm chân (arch support) như dép xẹp, giày mềm hoặc đi chân trần quá nhiều khi chưa đúng độ tuổi:
- Gây áp lực không đồng đều lên bàn chân.
- Ảnh hưởng đến quá trình hình thành vòm chân tự nhiên.
- Tư thế đi lại sai (như đổ chân vào trong) lâu ngày cũng có thể góp phần làm biến dạng cấu trúc bàn chân.
Chấn thương hoặc bệnh lý thần kinh – cơ
Những chấn thương vùng mắt cá, bàn chân hoặc gân cơ (đặc biệt là gân chày sau) có thể gây mất vòm chân.
Một số bệnh lý như:
- Bại não (cerebral palsy),
- Loạn dưỡng cơ (muscular dystrophy),
- Hội chứng Marfan hoặc Ehlers-Danlos (bệnh mô liên kết),
… cũng có thể khiến cơ và dây chằng không đủ khỏe để nâng đỡ vòm bàn chân.
Thừa cân, béo phì
- Trọng lượng cơ thể quá mức gây áp lực lớn lên bàn chân, đặc biệt là ở trẻ nhỏ với hệ xương còn yếu.
- Điều này làm gãy đổ cấu trúc vòm chân, tạo ra bàn chân bẹt do yếu tố cơ học lặp lại hàng ngày.
Bàn chân bẹt ở trẻ có thể hình thành từ sự kết hợp của yếu tố di truyền và thói quen sinh hoạt, nhưng nếu trẻ có biểu hiện đau hoặc bất thường vận động, cha mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa chỉnh hình – phục hồi chức năng để được đánh giá chính xác.
Tác hại của bàn chân bẹt nếu không điều trị
Mặc dù bàn chân bẹt ở trẻ nhỏ có thể là hiện tượng sinh lý bình thường trong giai đoạn phát triển, nhưng nếu không được theo dõi và can thiệp đúng cách khi cần thiết, tình trạng này có thể gây ra nhiều hệ lụy về lâu dài cho sức khỏe và vận động của trẻ.
1. Đau và mỏi chân
Trẻ bị bàn chân bẹt thường cảm thấy:
Đau ở gan bàn chân, mắt cá, cổ chân hoặc cẳng chân.
Mỏi chân khi đi bộ đường dài, chạy nhảy hoặc đứng lâu.
Nguyên nhân là do cấu trúc bàn chân không phân tán đều lực khi di chuyển, khiến một số nhóm cơ và gân bị quá tải.
2. Biến dạng bàn chân
Về lâu dài, bàn chân bẹt không điều trị có thể dẫn đến các biến dạng như:
Lệch gót chân ra ngoài (gót chân valgus).
Ngón chân cái xoay lệch (hallux valgus) hoặc các ngón khác bị co quắp.
Những biến dạng này không chỉ gây mất thẩm mỹ mà còn làm giảm hiệu quả vận động và tăng nguy cơ chấn thương.
3. Ảnh hưởng đến khớp và tư thế toàn thân
- Khi vòm chân sụp, sự liên kết sinh học giữa bàn chân – khớp gối – hông – cột sống bị thay đổi:
- Gia tăng nguy cơ viêm khớp, thoái hóa khớp gối, khớp hông hoặc đau lưng ở trẻ lớn.
- Tư thế đứng, dáng đi sai lệch, từ đó ảnh hưởng đến sự phát triển khung xương nói chung.
4. Hạn chế khả năng vận động
Trẻ bị bàn chân bẹt nặng có thể:
- Gặp khó khăn trong việc chạy nhảy, leo cầu thang, tham gia hoạt động thể thao.
- Ngại vận động do đau, từ đó ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và tâm lý.
- Nếu không điều chỉnh sớm, trẻ có thể mất tự tin và giảm cơ hội phát triển toàn diện.
Bàn chân bẹt nếu không điều trị đúng lúc có thể dẫn đến những hệ quả nghiêm trọng về chức năng vận động và tư thế. Việc phát hiện sớm và can thiệp phù hợp sẽ giúp trẻ phát triển khỏe mạnh, cân đối và vận động tự tin hơn.
Khi nào nên đưa trẻ đi khám?
Ở trẻ nhỏ dưới 3 tuổi, bàn chân bẹt thường là hiện tượng sinh lý bình thường do vòm chân chưa phát triển hoàn chỉnh. Tuy nhiên, cha mẹ cần đặc biệt lưu ý khi thấy những biểu hiện bất thường sau:
Trẻ trên 6 tuổi vẫn có bàn chân bẹt rõ rệt
Vòm chân không hình thành hoặc chạm hoàn toàn mặt đất khi đứng.
Biểu hiện này có thể cho thấy vấn đề cơ – xương – khớp cần can thiệp, thay vì chỉ là sự phát triển chậm.
Trẻ kêu đau hoặc mỏi chân thường xuyên
Đau xuất hiện sau khi đi bộ, chạy nhảy, hoặc đứng lâu.
Một số trẻ có thể không diễn đạt rõ ràng, nhưng sẽ từ chối vận động, đòi bế hoặc hay ngồi xuống.
Hạn chế khả năng vận động và phối hợp động tác
Trẻ ít chạy nhảy, đi lại chậm hơn bạn bè đồng trang lứa.
Dễ vấp ngã, hoặc đi không vững do cấu trúc bàn chân không ổn định.
Dáng đi và tư thế chân bất thường
Bàn chân xoay ra ngoài, gót chân lệch trong hoặc lệch ngoài khi đi.
Trẻ có thể đi với mũi bàn chân chĩa sang hai bên hoặc khập khiễng nhẹ.
Giai đoạn vàng để can thiệp: Từ 3 đến 7 tuổi
Đây là thời điểm xương bàn chân còn mềm dẻo và có khả năng điều chỉnh tốt thông qua các biện pháp can thiệp sớm như:
- Đế chỉnh hình
- Vật lý trị liệu
- Tập vận động có định hướng
Nếu bỏ qua thời điểm này, đến sau 7–8 tuổi, hệ thống xương – khớp bắt đầu ổn định, việc điều trị sẽ khó khăn hơn nhiều và có thể cần can thiệp chuyên sâu như phẫu thuật.
Lưu ý cho phụ huynh: Đừng chờ đến khi trẻ đau nhiều hoặc vận động kém mới đưa đi khám. Phát hiện sớm – can thiệp đúng lúc chính là chìa khóa vàng để cải thiện bàn chân bẹt và giúp trẻ phát triển toàn diện.
Phương pháp điều trị bàn chân bẹt ở trẻ
Tùy vào mức độ nặng nhẹ, bác sĩ chuyên khoa sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp:
1. Sử dụng đế chỉnh hình (Orthotic insoles)
- Thiết kế theo kích thước và hình dạng bàn chân của từng trẻ.
- Giúp nâng đỡ vòm chân, điều chỉnh dáng đi và giảm đau khi vận động.
- Có thể đặt trong giày hằng ngày, tiện lợi và hiệu quả nếu sử dụng đều đặn.
2. Vật lý trị liệu và bài tập chỉnh hình
- Tập trung vào các bài tập như: nhón gót, cuộn bóng dưới chân, đi trên mép ngoài bàn chân.
- Tăng cường cơ cẳng chân, gân Achilles và cơ bàn chân.
- Giúp cải thiện thăng bằng, tư thế và sự phối hợp vận động.
Phẫu thuật (chỉ định hạn chế)
- Chỉ được xem xét trong trường hợp nặng, đau kéo dài, hoặc không cải thiện sau điều trị bảo tồn.
- Phẫu thuật nhằm điều chỉnh cấu trúc xương và dây chằng để khôi phục vòm bàn chân.
Lời khuyên cho phụ huynh
Để phòng ngừa và hỗ trợ điều trị bàn chân bẹt ở trẻ, phụ huynh đóng vai trò rất quan trọng trong việc theo dõi, nhận biết và điều chỉnh sớm các yếu tố liên quan. Dưới đây là những lời khuyên thiết thực:
1. Quan sát dáng đi và biểu hiện bất thường hàng ngày
Cha mẹ nên chú ý nếu trẻ đi kiểu chân bẹt, lật trong (vẹo gót) hoặc bước chân thiếu linh hoạt.
Dấu hiệu trẻ hay kêu đau bàn chân, mắt cá, hoặc mỏi chân sau khi đi bộ/ngồi lâu cũng cần được lưu ý.
Quan sát trẻ khi chạy nhảy hoặc đi bộ chân trần trên sàn phẳng – xem gót chân có lệch hay bàn chân có chạm toàn bộ mặt đất không.
2. Lựa chọn giày dép phù hợp từ sớm
Ưu tiên giày có đệm hỗ trợ vòm chân (arch support) và đế mềm, đàn hồi tốt, giúp giảm áp lực lên bàn chân.
Tránh sử dụng dép lê, sandal phẳng hoặc giày quá cứng – những loại này không hỗ trợ phát triển vòm chân.
Đảm bảo giày vừa vặn kích cỡ, không quá rộng cũng không quá chật để tránh ảnh hưởng đến sự phát triển tự nhiên.
3. Khuyến khích trẻ vận động nhẹ nhàng, có kiểm soát
Các hoạt động như đi bộ trên cát, bơi lội, đạp xe, nhảy dây nhẹ nhàng rất tốt cho cơ và dây chằng bàn chân.
Hạn chế trẻ ngồi một chỗ quá lâu hoặc sử dụng thiết bị điện tử nhiều giờ, vì có thể làm yếu nhóm cơ bàn chân.
Khuyến khích đi chân trần trên bề mặt an toàn như thảm mềm hoặc sàn gỗ mịn – để tăng cảm giác và kích thích phát triển vòm.
4. Tham khảo chuyên gia chỉnh hình nhi khi cần thiết
Nếu sau 6 tuổi trẻ vẫn có biểu hiện bàn chân bẹt, không tự cải thiện hoặc gây đau, nên đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa.
Việc chẩn đoán và điều trị đúng giai đoạn vàng (3–7 tuổi) sẽ giúp giảm thiểu can thiệp nặng như phẫu thuật về sau.
Một số trẻ cần đo đế chỉnh hình cá nhân hoặc tập vật lý trị liệu – điều này chỉ có thể xác định chính xác thông qua đánh giá lâm sàng chuyên sâu.
Bàn chân bẹt ở trẻ không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng nếu kéo dài và không được can thiệp đúng cách, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến tư thế, khả năng vận động và phát triển toàn diện của trẻ sau này. Hành động ngay hôm nay cùng Chỉnh hình Việt Đức, nếu bạn nhận thấy con có dáng đi bất thường, dễ mỏi chân hoặc đã được chẩn đoán bàn chân bẹt,
Đừng chờ đợi — hãy đưa trẻ đến Chỉnh hình Việt Đức để:
- Được thăm khám bởi chuyên gia chỉnh hình nhi uy tín
- Đo đạc, đánh giá cấu trúc bàn chân bằng thiết bị hiện đại
- Thiết kế Sơ men chỉnh hình cá nhân hóa, đạt chuẩn y khoa và phù hợp theo từng giai đoạn phát triển của trẻ
Chỉnh hình Việt Đức – Trao đúng giải pháp, đúng thời điểm cho đôi chân khỏe mạnh suốt đời.
Liên hệ ngay để được tư vấn và đặt lịch khám sớm nhất!
